Κώστα Μαυρουδή, Η αθανασία των σκύλων

«Τα ωραία κι ανυποψίαστα παιδιά

ωραία ακριβώς γιατί είναι ανυποψίαστα»

(Γιάννη Ρίτσου, Η Σονάτα του Σεληνόφωτος)

«Εγώ είμαι. Μια μέρα με είδα έτσι στο δρόμο. Ήμουν σκύλος. Αν αρχικά επιλέχτηκε ως σύμβολο κακομοιριάς και μοναξιάς, μου φαίνεται πως ο σκύλος αυτός σχεδιάστηκε σαν αρμονική μονοκοντυλιά, με την καμπύλη της ραχοκοκαλιάς ν’ αντιστοιχεί στην καμπύλη της πατούσας, ακόμα όμως κι αυτή η μονοκοντυλιά είναι η αποθέωση της μοναξιάς» (Ζαν Ζενέ, στο εργαστήριο του Τζακομέτι).

Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος α-θανάτου

Σκύλοι στο φόντο, σπανιότερα στο επίκεντρο, συχνότερα στις παρυφές της ιστορίας.  Σκύλοι ως πρόσχημα. Η ιστορία πρέπει να ειπωθεί. Η Αθανασία των Σκύλων είναι ένα βιβλίο που κουβεντιάζει κυρίως το θάνατο. Όχι μόνο των ανθρώπων, αλλά και των σχέσεων. Το εφήμερο νόημα των λόγων, το φευγαλέο, στιγμές που ανοίγονται διάπλατα σε μια βεντάλια προοπτικών για να καταλήξουν συχνά στο ανεκπλήρωτο. Ο Κώστας Μαυρουδής,  πλαγιοκοπεί με χιούμορ, τρυφερότητα και ευαισθησία τις ιστορίες του. Η ματιά του, πρισματική, λοξή, σκυλίσια, παρακάμπτει τη σαβούρα, εστιάζει στο ουσιώδες κι αισθητοποιεί την ίδια τη φυσιογνωμία του ζώου. Μια στιγμή μέσα στην αιωνιότητα, άγνοια της φθαρτότητας και του θανάτου, ωστόσο αθανασία ακριβώς χάρη σε αυτήν την άγνοια. Οι σκύλοι, αθηναϊκοί, ευρωπαϊκοί, μυθιστορηματικοί και κινηματογραφικοί, επώνυμοι ή ανώνυμοι, αμέριμνοι και αφοσιωμένοι, χαρίζουν αθανασία σε ανθρώπους και ιστορία, μέσα από 69 λεπτεπιλεπτότατες βινιέτες. Ασκήσεις ύφους, ευαισθησίας και στυλ. Πατούσες στο χρόνο.

Το αγαπημένο μου: σκύλοι δηλητηριασμένοι, εικόνα πια σε αγιογραφίες.

                                                                                                    Ιστορία Νο 65

Colantonio, Santo Girolamo Nello Studio

Εκείνη τη μακρινή Κυριακή, έχοντας να διαλέξω σε μια εκδρομή και μιαν επίσκεψη στο Capodimonte της Νεάπολης, προτίμησα το δεύτερο. Διέσχισα τα μονοπάτια της αυλής με το γρασίδι και τους ψηλούς φοίνικες, και για δύο ώρες περιπλανήθηκα στις αχανείς αίθουσες. Κρεμόμουν απ’ τα  χείλη της οδηγού-λαθραίος ακροατής ενός γκρουπ Αμερικανών-, σημειώνοντας σα μαθητής ότι το 15^ο αιώνα το εικαστικό ενδιαφέρον της πόλης στράφηκε στην Προβηγκία και στη Φλάνδρα, γυρίζοντας την πλάτη στη Φλωρεντινή και στη Βενετσιάνικη Σχολή. Σταματήσαμε μπροστά στον «Άγιο Ιερώνυμο», έργο του Colantonio (περίπου 1420-1460). Ο πίνακας είχε την κοντινή προοπτική και τη ραφινάτη απόδοση της λεπτομέρειας: τα ράφια με τα βιβλία, τα φιαλίδια και τη κλεψύδρα, τα αντικείμενα που εικονίζονται στο σπουδαστήριο. Το έργο (ελαιογραφία σε ξύλο) εγκωμιάστηκε πολύ στον καιρό του. Ο μεγάλος θεολόγος και μεταφραστής της Βίβλου στα λατινικά, με καφέ μπέρτα, σκούφο και φωτοστέφανο, προσφέρει τις υπηρεσίες του καθισμένος μπροστά σε ένα αρσενικό λιοντάρι, που έχει βάλει το δεξί πόδι στο γόνατό του. Το άλλο, με ανάστροφη την πατούσα, βρίσκεται στα χέρια του Αγίου, που προσπαθεί με κάτι αιχμηρό να του αφαιρέσει ένα αγκάθι. Κατά την παράδοση, το λιοντάρι, ευγνωμονώντας για την αρωγή, έγινε πιστός σύντροφος και έζησαν από τότε μαζί. «Ο ζωγράφος ήξερε το έργο του Βαν Ντάικ», είπε η οδηγός. «Να προσέξουμε την επιρροή της φλαμανδικής τέχνης με τα trompe- l’ oeil γνωρίσματα». Καλοκαίρι του 1978. Η Νάπολη, πνιγμένη  στο φως και το θόρυβο, μας φαινόταν μακρινή σε εκείνη την αίθουσα. Ο Άγιος Ιερώνυμος είναι αφοσιωμένος στο πονεμένο πόδι. Το θηρίο, τρυφερά μουτρωμένο, στρέφει το βλέμμα του όχι στο σημείο της επέμβασης αλλά έξω από τον πίνακα, όπως εμείς όταν κοιτάζουμε αλλού τη στιγμή της αιμοληψίας. Θα βαδίζει σε λίγο χωρίς ενόχληση. Προαναγγέλλεται σιωπηρά, η αλλαγή που συμβαίνει στα θαύματα, η επικείμενη οικειότητα, η δια βίου αφοσίωση. Το εύρωστο λιοντάρι με την πλούσια χαίτη είναι ήδη σκύλος. (σ.196-197).

Και μια ιστορία πλατωνικής έμπνευσης:

                                                                                         Ιστορία Νο 43

Alberto Giacometti, Ο σκύλος

« Ο μπρούτζινος σκύλος του Τζακομέτι», αποφαίνεται ο Ζαν Ζενέ, «είναι θαυμάσιος. Ήταν ακόμα πιο όμορφος όταν τα παράξενα υλικά του (γύψος, σπάγκοι ή στουπιά κουβαριασμένα) ξέφτιζαν. Η αισθητή, αν και όχι κραυγαλέα καμπύλη του μπροστινού ποδιού είναι τόσο όμορφη που καθορίζει μόνη της το λυγερό βηματισμό του σκύλου. Γιατί ο σκύλος περιφέρεται κι οσφραίνεται με τη μουσούδα να ακουμπάει στο χώμα. Είναι πετσί και κόκκαλο». Μετά φαίνεται να μιλάει και να σχολιάζει, σαν επεξηγηματική κριτική, ο ίδιος ο Τζακομέτι. «Εγώ είμαι. Μια μέρα με είδα έτσι στο δρόμο. Ήμουν σκύλος. Αν αρχικά επιλέχτηκε ως σύμβολο κακομοιριάς και μοναξιάς, μου φαίνεται πως ο σκύλος αυτός σχεδιάστηκε σαν αρμονική μονοκοντυλιά, με την καμπύλη της ραχοκοκαλιάς ν’ αντιστοιχεί στην καμπύλη της πατούσας, ακόμα όμως κι αυτή η μονοκοντυλιά είναι η αποθέωση της μοναξιάς». Τέλος του αποσπάσματος και μικρή παύση. Αυτό που διαβάσαμε (Ζαν Ζενέ, Στο εργαστήριο του Τζακομέτι) θα ήταν ένα σχόλιο που περιγράφει κι επεξηγεί τη φόρμα, αν δε γινόταν αφορμή για κάτι σημαντικότερο: να ενταχθεί ο μοναχικός στη μοναξιά και κυρίως να εμφανιστεί αυτή ως εγκώμιο, κατάσταση για την οποία κάποιος μιλά φωτίζοντας ένα ιστορικό μεγάλης ευγένειας. «Η μοναξιά, όπως την καταλαβαίνω εγώ, δε σημαίνει αθλιότητα, αλλά μυστική βασιλεία, δε σημαίνει βαθιά έλλειψη επικοινωνίας, αλλά λίγο πολύ επίγνωση μιας απροσμάχητης μοναδικότητας».  (σελ. 128-129).

Η Αθανασία των Σκύλων είναι μια πραγματεία πάνω στο χρόνο και στις ανθρώπινες σχέσεις, στο αθέατο και στο ένστικτο. Ποτέ διδακτικό, διδάσκει τις αρετές του ζώου, την πίστη, την αφοσίωση, το καδράρισμα στο παρόν, την ισόβια συντροφικότητα αλλά και την μοναχικότητα, και το ζην λάθρα, έννοιες κατάφωρα παραβιασμένες από την καταναγκαστική εξωστρέφεια της εποχής μας. 

Τρία γαβγοζήτω για τη χάρτινη αγέλη του Κώστα Μαυρουδή!